Жола Бадеъ: Ман Шарқу Ғарбро дидааму дарк кардаам...

Донишманди тоҷик Рустам Ваҳҳоб менависад: Хонандаи тоҷик бо ном ва осори Жола Бадеъ ва ё Жолаи Исфаҳонӣ ба хубӣ ошно мебошад. Ин шоири муҳоҷири эронӣ, мисли устод Лоҳутӣ пас аз муҳоҷират аз меҳани аслиаш Эрон, Тоҷикистонро ба унвони меҳани дуввуми худ ихтиёр намуда ва дӯст дошта буд. Жола Бадеъ узви Иттифоқи нависандагони Тоҷикистон буд, бо адибон ва …нашрияҳои Тоҷикистон ошноӣ ва ҳамкории доимӣ дошт ва тақрибан тамоми осораш дар Тоҷикистон мунташир гардидааст. Шеъри Жола шеъри содаву равшан ва саршор аз рӯҳиёти шодзистӣ ва умедворӣ ба ояндаи фарруху фархунда мебошад.

 Жола, ки бори зиндагии душвореро рӯи шонаҳои нозукаш ҳама умр кашида, вале шаҳомати як инсони фарзона ва озодаро дар вуҷуди худ ҳифз намудааст, бо дардҳои башар беш аз ҳар касе ошност ва сарояндаи ин дардҳо низ ҳаст. Лозим ба таъкид аст, ки осори Жола Бадеъ он тавре ки шоиста аст, ҳанӯз дар Тоҷикистон мавриди тадқиқот ва пажӯҳиши ҷомеъу фарогир қарор нагирифта, то мавқеи воқеӣ ва ҷойгоҳи ишон ва осори ишон дар адабиёти тоҷик таъйин гардад...”

Бадеъ Жола Абулқосим соли 1922 дар шаҳри Исфаҳони Эрон ба дунё  омадааст. Аз оилаи заминдорӣ хурд. Дар зодгоҳаш коллеҷи англисиро хатм намудааст. Соли 1945 аввал ба Теҳрон, баъд ба Табрез омада, дар ташкилотҳои  прогрессивии занон кор мекунад ва дар  мактаби ҳарбии Табрез аз таърихи адабиёти Эрон дарс мегўяд. Баъди шикаст хўрдани ҳаракати инқилобӣ дар Озарбойҷони Эрон соли 1946 Жола ба Иттифоқи Советӣ муҳоҷират кард. «Гулҳои худрў»  (Теҳрон, 1944) аввалин маҷмўаи шеърҳои ўст. Ашъори Жола аз лирикаи  гражданию фалсафӣ ва ишқӣ иборат буда, дар мавзуъҳои ҳамдардӣ бо мардуми заҳматкаши Эрон, дар муборизаи онҳо баҳри озодиву баробарӣ, ситоиши инсон, васфи ишқу вафо ва ғайра суруда  шудааст. Маҷмўаҳои ашъори Жола бо унвони «Модарон сулҳ мехоҳанд»  соли 1956, «Зиндарўд» соли 1964, «Ҳангоми вафодорӣ» соли 1974,  «Киштии кабуд» соли 1978 ба ҳуруфи  арабӣ дар Душанбе ба табъ расиданд.

Миқдори зиёде аз ашъори ў ба озарбойҷонӣ ва русӣ тарҷума шуда, дар маҷмўаҳои алоҳида дар Боку (солҳои 1950, 1955, 1956, 1958)  ва Москва (солҳои 1956, 1960, 1965, 1967, 1970) чоп гардидаанд. Қисме аз осораш дар солҳои 60-70-ум дар маҷаллаи «Сухан» (Эрон) ба табъ расидааст. Жола аз соли 1961 узви Иттифоқи Нависандагони СССР буд.

Шоира соли 2007 аз олам чашм пўшид.

Бозчоп аз  “Энциклопедияи советии тоҷик” . – Душанбе, 1980, Ҷ 2.  –  С. 388-389.

Муаллиф: А. Абдуманнонов

Осор:

• Зиндаруд: Маҷмуаи шеърҳо. – Душанбе: Ирфон, 1964. – 114 с.
• Ҳангоми вафо: Маҷмуаи шеърҳо. – Душанбе: Ирфон, 1974. – 79 с.
• Пайванд: Маҷмуаи шеърҳо. – Душанбе: Адиб, 1988. – 192 с.
• Масраъи умедвор; Садсолаи дигар : Шеърҳо // Садои Шарқ. – 1972. –  №4. – С. 23.
• Аз чӣ метарсам; Замин; Барои ту шуд сабз; Зистнома: Шеърҳо // Садои Шарқ. – 1975. – №3. – С. 62-63.
• Ишқи Ҳофиз: М. Воҳидов дар нақши Ҳофиз // Ёдномаи Маҳмуд Воҳидов. – Душанбе, 1982. – С. 148-150.
• Хотирааш тобнок бод!: Хотираҳо дар бораи Абулқосим Лоҳутӣ // Адабиёт ва санъат. – 1987. – 20 август.
• Паёми ситораҳо; Ситораи Октябр; Дарёдилон: Шеърҳо // Тоҷикистони советӣ. – 1987. – 27 март.
• Пўзиш: Шеър // Меҳри падар. – Душанбе, 1988. – С. 74.
• Умри худоӣ дароз нест; Гузар аз рўд; Сари сиёҳу сафедам; Бихон мурғи ошиқ: Шеърҳо // Адабиёт ва санъат. – 1992. – 19 март.
• Дар ҳавои шумо; Мешавад оташ насўзад?; Парвоз; Таронаи рангин: Шеърҳо // Адабиёт ва санъат. – 2002. – 8 август.

Дар бораи шоира:

• Қудратов, А. Қалбе ки аз ишқу илҳом лабрез аст: Дар бораи шоираи Эрон Жола Бадеъ // Маориф ва маданият. – 1962. – 12 октябр.
• Амирҷонов, С. Сўҳбати шоираи рангинбаён: Жола Бадеъ // Маориф ва маданият. – 1977. – 20 декабр.
• Шод будан ҳунар аст…: Шоира Жола бадеъ дар меҳмонии кўлобиён // Роҳи ленинӣ. – 1979. – 26 апрел.
• Шералӣ, М. Жола: Шеър барои шоира Жола // Шералӣ, М. Қиёми офтоб. – Душанбе, 1981. – С. 76-77.
• Маъмур, С. Сухан: Шеър барои Жола Бадеъ // Адабиёт ва санъат. – 1989. – 5 январ.
• Осмонова, З. Сухан аз боби Жола: Шоираи Эронӣ // Адаб. – 2011. – №2. – С. 16-17.
• Фарғонӣ, М. Маҳбуби зиёда аз ними ҷаҳон: Маросими ёдбуд бахшида ба 90- солагии шоираи Эрон Жола Бадеъ (Жолаи Исфаҳонӣ) // Омўзгор. – 2012. – 16 март.
• Атоӣ, З. Ёде аз Жола Бадеъ: Шоираи Эронӣ // Адабиёт ва санъат. – 2012. – 8 март.
• Ғоиб, Ҳ. Бале, офтоб бесадо месўзад: Хотироте аз аввалин ва охирин сафаре, ки хонум Жола Бадеъ ба Кўлоб  дошт // Адабиёт ва санъат. – 2012. – 8 март.
• Қудратов, Р. Ҳамнаво бо Варзобу Зиндарўд: Аз ҳаёт ва эҷодиёти шоираи Исфаҳонӣ Жола // Фирўза. – 2016.  – №2. – С. 12.

Таҳияи корманди шуъбаи
библиографияи миллӣ
Аниса Набиева