Вассофи олами зебои наврасон
Дар таърихи адабиёти аҳди шўравии тоҷик адибон М. Миршакар, А.Деҳотӣ, П.Толис, Б.Ортиқов, Г.Сулаймонова, А.Бобоҷон, Ғ.Ҷўразода ва чанд тани дигаронро ном бурдан мумкин аст, ки дар ташаккул ва таҳаввули адабиёти наврасон чун шохаи алоҳидаи адабиёти муосири тоҷик нақшаи муҳим доштаанд.
Ба қатори чунин адибон Абдумалик Баҳориро шомил метавон кард, ки ҳанўз аз оғози фаъолияти эҷодии худ, яъне аз солҳои панҷоҳуми қарни гузашта, бо таълифи осори манзуму мансур барои бачагон машғул гардида, намунаҳои хуби онро офарида тавонистааст. А.Баҳорӣ бо манзумаҳои худ, ки дар маҷмўаҳои «Ошноҳо» (1954 с.), «Дар оғуши мактаб» (1955 с.), «Қарзи ҷўрагӣ» (1957с.), «Ба сўи моҳ» (1962 с.), «Танқиди дўст» (1963с.), «Мулоқот» (1977с.) «Меҳмони серўза» (1977с.) ва ғайраҳо фароҳам оварда шудаанд, чун адиби таваною соҳибсабки бачагон эътироф гардидааст.
Бояд гуфт, ки қисмати асосии эҷодиёти Абдумалик Баҳорӣ дар аҳди шўравӣ ҷараён ёфта, мавзўъ ва мундариҷаи шеърҳои барои бачагон эҷодкардаи ў низ воқеияти замони шўравӣ, тарзи зиндагӣ, афкору андеша, орзуву умедҳо ва ҷаҳонбинии бачагони даврони шўравиро инъикос менамоянд. Дар ин гуна шеърҳо тарғиби меҳру муҳаббат ба ватани аҷдодӣ- Тоҷикистон, заҳматдўстӣ, инсонпарварӣ, васфи манзараҳои зебои табиати диёр, танқиди холабеғамӣ, танбалӣ, худситоӣ, нодонӣ мушоҳида мешавад.
Аз лиҳози мазмуну мундариҷа ағлаби шеърҳои ба наврасон бахшидаи Абдумалик Баҳорӣ бо тағйири сохтори иҷтимоӣ ва сиёсии ҷомеъа низ аҳамияти худро аз даст надодаанд. Ғояҳои тарғибӣ дўстӣ ва сулҳу амонӣ, ватанпарварӣ, муҳаббат ба илм ва устод, эҳтирому ягонагӣ дар оила, заҳматдўстӣ ва муҳаббат ба касбу ҳунар, тарғиби рафтру кирдори нек ва танқиди хислатҳои бад, ки дар ашъори шоир ифода ёфтаанд, дар тарбияи насли навраси тоҷик имрўз ҳам дорои аҳамияти назаррас мебошанд.
Гуфтан бамаврид аст, ки шеърҳои Абдумалик Баҳорӣ аз ҷиҳати забону лаҳни баёни бачагона ва ҳам бо содагиву дастрас будани мазмуну мақсад хеле равону хушоянд буда, имрўз ҳам метавонад яке аз шеърҳои хуби дар ин мавзўъ гуфташуда бошад.
Дар як шеър шоир тарзи зиндагии бачагони деҳоти Тоҷикистонро, ки дар саҳро ба падару модари худ ёрӣ медиҳанд, тасвир намуда, аз овони наврасӣ бо меҳнати софдилона кардаи онҳоро тасдиқ карда мегўяд:
Аз канори пахтазор
Ҳар рўз алаф мечинем
Сонӣ дар лаби ҷўйбор
Дам гирифта мешинем…
Ёрӣ диҳем ба модар
Саҳрои мо дилкушо
Меҳнати мо шавқовар.
Теъдоде аз шеърҳои Абдумалик Баҳорӣ ҷанбаи маърифатӣ дошта, дар онҳо масъалаҳои ҳисоб ба миён гузошта шудаанд ва ба хонандагони хурдсоли худ тарзи ҳисоб ва ҳалли масалаҳои ибтидоии илми ҳисобро меомўзанд ва шавқу завқи онҳоро ба ин илм бедор мекнанд. Аз ҷумла, дар шеъри «Масъалаҳо» ду масъалаи ҳисоб ба миён гузошта ва ҳалли онҳо ба ихтиёри худи хонанда вогузор шудааст.
Дар ду пою дар ду даст
Ба ҳар кас бист ангушт аст
Ангушт агар дар хона
Бошад расо сад дона
Гўяд одам чӣ қадар?
Мо дар хона чанд нафар?
Қурбон овард аз бозор
Ду киса пур-пур анор
Яктоаашро худаш хўрд,
Якто ба Зебо супурд
Боз яктоашро кафонд,
Сето дигар боқӣ монд
Гўед акнун чанд анор
Қурбон овард аз бозор?
Баъзе шеърҳои шоир ҳадафи маърифатии ҳарфҳоро ба хонандагони хурдсол бар пай доранд ва ба зикри нишонаҳо ва шаклҳои зоҳири ҳарф ба онҳо тасаввуротро дар бораи ҳарфи муайян пайдо менамоянд. Масалан дар шеъри ҳарфи «О» чунин мехонем:
Ҳарфи «О»-ро медонам,
Навишта метавонам
Даҳони «О» доим во,
Магар гушна мондааст «О»?
Вай ҳам мисли кўдак,
Будаст аҷаб гирёнчак
Даҳонашро пўшондам
Як қошуқ шавла мондам.
Чунин равиши маърифати шеъри бачагонаро, ки дар ашъори мазкури Абдумалик Баҳорӣ мушоҳида намудем, минбаъд Н.Бақозода, Ҷ.Ҳошим, Ю. Аҳмадзода, Л.Кенҷаева ва дигарон идома дода, шеърҳое бо номи умумии «Чигелак» ба вуҷуд омада ва роиҷ гардид.
Яке аз хусусиятҳои муҳими ашъори барои бачагон сурудаи Абдумалик Баҳорӣ истифодаи ҳаҷву ҳазл барои баёни матлаб аст. Ин бесабаб ҳам нест, зеро А.Баҳорӣ худ шахси табиатан зарифу шўхтабъ буда, ин ҷиҳати шахсияти ў дар тамоми осори манзуму мансураш мушоҳида мешавад. Табиист, ки зарофати таъбу лутфи сухани ў дар ашъори барои бачагон навиштааш низ нақши худро гузоштааст. Ҳамин лутфи таъб ва оҳангҳои ҳаҷвиро ҳазломезро дар шеърҳои «Ароз», «Паходи Тўра», «Танҳои», «Афандӣ» ва ғайра мушоҳида кардан мумкин аст. Чунончи, агар дар шеъри «Ароз» хислати эрктулфории баъзе кўдакон ҳаҷв карда шавад, дар шеъри «Паходи Тўра» одати бади Тўра ном бачае, ки аз боғи колхоз себу ғўра дуздида, аз ин фахр ҳам мекунад, мазаммат мешавад. Оқибати кори Тўраро шоир чунин тасвир мекунад:
Аз боғи колхоз Тўра
Дуздида себу ғўра
Он рўз ба даст афтодааст
Ин ҳам магар паход аст?
Дар шеъри дигар, ки «Афандӣ» ном дорад, содагии рафтору кирдори кўдаке мавриди ҳазли ширини ибратомўз қарор дода шудааст. Шоир чун як нафар шоҳиди воқеаҳое, ки аз «Афандӣ» содир шудааст, чунин нақл мекунад:
Аз корҳои Афандӣ,
Ҳайрон шуда механдӣ.
Як лўнда собунро ў,
Ҳалво гуфта газидаст.
Аз дарди шикам ҳар сў,
Вой гуфта давидаст.
Калуши наппа навро,
Заврақча гумон кардаст.
Асои дояашро,
Аспак гуфта давондаст.
Тўби ҳамсояашро,
Тарбуз гуфта кафондаст…
Баҳорӣ барои баёни матлаб дар шеърҳои бачагонаи худ тарзу равиши сода ва ба зеҳну идроки бачагон дастрасро истифода менамояд. Ҳам бо роҳи тарғибу ташвиқи хислатҳои неки инсонӣ ҳам, тавассути танқиду мазаммати рафтору кирдорҳои бад ҳадафи ягонаеро дар пай дорад ва ин ҳадаф тарбияи ахлоқӣ, маънавӣ ва маърифатии насли наврас мебошад. Таҳлили мухтасари ашъори бачагонаи шоир аз он гувоҳӣ медиҳад, ки ў дар офаридани намунаҳои хуби навъ шеър ба дастовардҳои назаррас соҳиб гардида, дар рушду нумўи назми бачагонаи тоҷик саҳми муасири хешро гузошта тавонистааст.
Муаллиф Абдурахимов Ф.
«Адабиёт ва санъат» 2011, №6
Хонандагони мўҳтарам, шумо метавонед аз шуъбаи кудакон ва наврасони Китобхонаи миллии Тоҷикистон чунин китобҳои шоир, драматург Абдумалик Баҳориро дасрас намуда мутолеъа намоед:
«Панди ҳаёт», Душанбе-2005.
«Меҳмони серўза», Душанбе-1981
«Ман алифбо мехонам», Душанбе-2018
«Осори мунтахаб» Хуҷанд-2010
«Шуморо дўст медорам» Душанбе-2012
Таҳияи Фирӯза Аҳророва,
мутахассиси пешбари Шуъбаи
кудакон ва наврасон
