Боғи ман, эй булбулон баҳор надорад...

Мисрае аз як шеъри шоири эронӣ Сиёвуши Касроӣ, ки аз ҷумлаи шоирони инқилобӣ дар Эрони шоҳаншоҳӣ маҳсуб мешуд. Сиёвуши Касроӣ барои удабои Тоҷикистон ҷомеаи фарҳангии кишвар ноошно набуд. Ӯро на танҳо мешинохтанд, балки китобҳояшро чоп кардаву аз ашъори хубаш баҳра бурдаанд. Сиёвуши Касроӣ агар зинда мебуд, ҳоло ба 83 медаромад.
Устоди марҳум Файзалӣ Наҷмонов пажуҳиши хебе дар бораи ашъори ин шоири номдор анҷом дода, ки бахше аз онро соли 1988 дар муқаддимаи “Маҷмуаи шеърҳо”-и адиб ҷо дода. Порае аз онро ин ҷо меорем.

Дар авали солҳои 50-ум, дар айни авҷи ҳаракатҳои миллӣ-озодихоҳӣ, дар Эрон як гурўҳ шоирони ҷавони боистеъдод ба майдони адабиёт қадам ниҳоданд, ки баъдан ба ашъори рангину баландмазмуни худ гулзори шеъри форсиро боз ҳам бештар пуртаровату рўҳбахш намуданд. Яке аз ин адибони хушзавқу соҳибистеъдод Сиёвуши Касроӣ буд.

Касроӣ дар соли 1927 дар Теҳрон таваллуд ёфта баъд аз фаро гирифтани таҳсили ибтидоӣ ва миёна ба факултети ҳуқуқшиносии донишгоҳи Теҳрон дохил шуда онро бо итмом мерасонад. Тибқи нишондоди адабиётшиносони Эрон Сиёвуши Касроӣ баъд аз хатми таҳсил аввал дар вазорати ободонӣ ва маскан кор мекунад, вале пас аз муддате хидмати давлатиро тарк намуда, дар як муассисаи милӣ-хусусӣ ба кор медарояд.

Шеърҳои нахустини Сиёвуши Касроӣ дар авали солҳои 50-ум дар матбуоти Эрон нашр шуданд. Ин шоири хушсалиқа ба душвориву номусоидии  вазъи сиёсӣ-иҷтимоии Эрон ва фарозу нишебиҳои роҳи зиндагӣ нигоҳ накарда, пайваста машғули кори  эҷодӣ буда, ашъори то кунун эҷодкардаи ў дар маҷмўаҳои  «Ово» (соли 1958); «Хуни Сиёвуш» (соли 1963); «Санг ва шабнам» (соли 1965); «Бо Дамованди хомўш» (соли 1966); «Хонагӣ» (соли 1968); “Ба сурхи оташ, ба таъм дуд”; (соли 1976); «Аз қуруқ то хурўсхон» (соли 1978); «Амрико! Амрико!» (соли 1979); «Тарошаҳои табар» (соли 1984) мунташир шудаанд.

Дар соли 1958 Касроӣ достоне бо номи «Ораши Камонгар» эҷод намуд, ки дар шакли алоҳида низ чоп шудааст. Аз байни асарҳои дар боло зикршуда маҷмўаи «Ба сурхи оташ, ба таъм дуд» ба сабаби комилан равияи зидди ҳукумати шоҳаншоҳӣ доштанаш номи муаллиф дар шакли мустаори Шубони Бузургумед овора шудааст.

Гуфтан лозим аст, ки маҷмўаҳои «Бо сурхи оташ, бо таъм дуд», «Тарошаҳои табар» ва «Пайванд» дар хориҷ аз Эрон нашр шудаанд. Ба вуҷуди чунин ашъори зиёд сурудан то кунун, роҳи эҷодӣ, сабку услуб, мазмуну мундариҷа ва хусусиятҳои характерноки ашъори шоир на дар Эрон ва на берун аз он мавриди тадқиқ ва баррасии ҳамаҷониба қарор нагирифтаанд.

Ин ҷо намуна аз ашъори Сиёвуши Касроӣ меорем, ки дар китоби ёдшуда дар таҳияи донишманди тоҷик Файзалӣ Наҷмонов соли 1988 интишороти “Адиб” чоп карда буд.

            Ҷустуҷў

            Шаби торик буду мавҷҳои сахт бар дарё,

            Ба соҳил шабравони ошно бо ман,

            Вале ноошно бошад.

            Барои шустани тан дар зулоли рўшноӣ.

            Барои ёфтан аз ин сиёҳиҳо раҳоӣ,

            Фарози мосаҳои  тар паи шабтоб  мегаштанд.

            Ва аз сў-сўи хурдаш дар шаби торик

            Зи шодӣ бонг мекарданду бас бетоб мегаштанд.

 

Ман аммо ҳамчунин бо бод дар ғавғо,

Шитобон раҳсипор танҳо.

Ҳамоҳанги суруди мавҷ мехондам

Ва андар ҷустуҷӯи шабчароғи равшанафзо,

Ба рӯи мавҷ мерондам

Ва шаб торик буду мавҷҳои сахт бар дарё.

 

                                   Интизор

            Бод дар ташвиш,

            Шишаҳо торику пуррўё.

            Парда меларзад,

            Мегурезад қомате зери буришҳояш,

            Шамъ гардан мекашад дар сояҳо маъюс,

            -Ҳеч кас, афсўс,

            Шишаҳо хомўшу бе  рўъё,

            Бод дар ғавғо.

                                  

                                   Бедорӣ

            Ҳамегўям, ки хобе буду бигзашт,

            Биёбонро  саробе  буду бигзашт,

            Ба ин пиндор мебандам ду дида,

            Ки шояд бинам он хобби парида,

            Вале афсўс дигар саҳна холист,

            Аз он бар парда нақше ҳам ба ҷо нест.

            Манам танҳову ин бедории сард,

            Дили ғамгину чашми осмонгард.

 

                                   Шабнам

            Дар нишеби пуршитоби баргҳо

            Шабнаме ҳастам саропоям нигоҳ,

            Ашки шаб будам, шудам лабханди субҳ,

            Бар лаби гул мешавам тасвири оҳ.

 

            Ларзиши ҷони маро андак мабин,

            Пайкарам гаҳвораи  хуршедҳост,

            Синаи тангам пур аз тўфону  мавҷ,

            Чашми ман лабрез аз уммедҳост.

 

            Дар дилам фарёди тандурҳои хашм,

            Дар сарам андешаи дарё шудан,

            Аз булурин  ҷома берун  омадан,

            Пир шудан, ово  шудан, саҳро  шудан.

 

                                   Канори  ғам

            Шохи  гулам  гул ба шохсор  надорад,

            Боғи  ман, эй булбулон  баҳор  надорад.

 

            Боз куҷо мепарӣ ?

            Ҳеҷ касат, эй дил интизор, надорад.

 

            Дўст  саломе  ба рўи  дўст нагӯяд,

            Ёр паёме  зи кўи  ёр надорад.

 

            Ин ҳама дафтар, ки муҳри меҳр бад-он хўрд,

            Хатти вафое ба ёдгор надорад.

 

            Бар сари бозор қадри ишқ чи пурсӣ ?

            Сиккаи қалбе, ки эътибор надорад.

 

            Бесабабе нест ин ҷудоии дилҳо,

            Санг ба санги дигар қарор надорад.

 

            Дасти таманно дари умед наҷуяд,

            Пои гурезон раҳи фирор надорад.

ВА БОЗ: Аз Сиёвуши Касроӣ дар Китобхонаи миллӣ ин шеърҳоро метавон пайдо ва мутолиа кард:

            Касроӣ, Ш. Маҷмўаи шеърҳо. – Душанбе: Адиб, 1988. – С.139-140.

            Касроӣ, Ш. Интизор : Шеър  // Маҷмўаи шеърҳо. – Душанбе: Адиб, 1988. – С.142.

            Касроӣ, Ш. Бедорӣ : Шеър  // Маҷмўаи шеърҳо. – Душанбе: Адиб, 1988. – С.148.

            Касроӣ, Ш. Шабнам : Шеър  // Маҷмўаи шеърҳо. – Душанбе: Адиб, 1988. – С.151-152.

            Касроӣ, Ш. Ашк аз лабханд : Шеър  // Маҷмўаи шеърҳо. – Душанбе: Адиб, 1988. – С.152-153.

            Касроӣ, Ш. Канори ғам : Шеър  // Маҷмўаи шеърҳо. – Душанбе: Адиб, 1988. – С.159-160.

Таҳияи Бибикубрия Қурбонова,
корманди шуъбаи
библиографияи миллӣ