Ҳатман бихонед: Васиятномаи Чарли Чаплин ба духтараш

Дух...тараки ман!
Ҳоло шаби Мелод аст. Ҳамаи сарбозони мусаллаҳи қалъаи кӯчаки ман хуфтаанд. Бародари ту, хоҳари ту хобидаанд. Ҳатто модарат ҳам акнун хоб аст. Ман вақте, ки ба ин ҳуҷраи нимаравшан мегузаштам, қариб буд онҳоро бедор кунам. Ту чи қадр дурӣ аз ман! Вале бигзор кӯр шавам, агар тасвири ту ҳамеша дар баробари чашмони ман набошад. Сурати ту ин ҷост, рӯйи миз, ин ҷост, наздики дили ман. Аммо ту куҷоӣ? Он ҷо, дар Пориси афсонавӣ, рӯйи саҳнаи пуршукӯҳи театр дар майдонҳои Елисей мерақсӣ. Ман ин ҳамаро хуб медонам, вале дар ҳар ҳол чунин меангорам, ки дар ин сукути шабонгоҳӣ шарфаи пойҳои туро мешунавам, чашмони туро, ки чун ситора бар осмони зимистонӣ медурахшанд, мебинам.
Ман мешунавам, ки ту дар ин намоиши нуронии идона нақши шаҳбонуи порсро мебозӣ, ки асири хони тотор шудааст. Зебо бош ва бирақс! Ситора бош ва бидурахш! Вале агар таҳсин ва сипоси ҷамъият туро маст кунад, агар накҳати гулҳои нисоршуда саратро бичархонад, пас ба гӯшае бинишин ва номаи маро бихон ва ба садои дили худ гӯш бидеҳ.

Ман падари ту ҳастам Ҷералдина! Ман Чарлӣ, Чарли Чаплинам! Медонӣ чи шабҳоеро канори катчаи ту нишастам, он гоҳ, ки ту хеле хурд будӣ ва бароят аз маликаи хуфта, аз аждаҳои бехоб ҳикоятҳо кардам? Ва он гоҳ ки хоб бар чашмони пиронаи ман фишор меовард, ман бар ӯ решханд мезадам ва мегуфтам: “Дур шав! Хоби ман орзуи духтараки ман аст!”
Ман орзуҳои туро дидам, Ҷералдина, ояндаи туро, имрӯзи туро дидам. Ман духтареро дидам, ки рӯйи саҳна фариштаи шиновар бар осмонро мерақсид. Шунидам, ки издиҳом мегуфт: “Ин духтарро мебинед? Ӯ духтари масхарабози пирест. Ёд доред, номи ӯ Чарли буд?”.

Бале манам Чарли! Манам масхарабози пир! Имрӯз навбати туст. Ман бо шалвори васеъи пора мерақсидам ва ту бо пироҳани абрешими шаҳбону мерақсӣ. Ин рақсҳо ва раъди кафкӯбиҳо туро гоҳо бар осмон мебарад. Парвоз бикун! Парвоз бикун он сӯ! Вале ба замин низ фуруд биё! Ту бояд зиндагии мардумро бубинӣ, зиндагии он раққосони хиёбониро, ки аз сардиву гуруснагӣ меларзанду мерақсанд. Ман мисли онҳо будам, Ҷералдина. Дар он шабҳо, дар он шабҳои сеҳрангезе, ки ту бо аллаву афсонаҳои ман хоб будӣ, ман шабзиндадорӣ мекардам. 
Ман ба чеҳраяки ту нигоҳ мекардам, зарабони дилакатро мешунидам ва аз худ мепурсидам: “Чарли, магар замоне, ин гурбаяк туро хоҳад донист?”. Ту маро намедонӣ, Ҷералдина. Дар он шабҳои тулонӣ бароят афсонаҳои бисёре гуфтам, вале афсонаи худро ҳаргиз. Аммо он ҳам аҷиб аст. Ин афсонаест дар бораи масхарабози гурусна, ки дар маҳаллаҳои фақирони Лондон месуруду мерақсид ва пасон садақа мечид. Ин аст афсонаи ман! Ман дарёфтам, ки гуруснагӣ чист, сарпаноҳе надоштан чист. Беш аз инҳо, ман дарди таҳқиркунандаи масхарабози овораро таҳаммул кардам, ки дар синааш уқёнуси ғурур мавҷ мезанад ва ин ғурурро тангаҳое, ки ба сӯяш мепартоянд ба таври дардовар захмӣ мекунанд. Бо ин ҳама ман зиндаам ҳанӯз ва ин ҳарфҳоро бигзорему бигзарем.
Беҳтар аст дар бораи ту бигӯем. Баъди номи ту – Ҷералдина насаби ман меояд – Чаплин. Бо ин насаб беш аз чиҳил сол ман одамонро дар рӯйи замин хандондам. Вале беш аз хандаи онҳо ман гиристаам. Ҷералдина, дар дунёе, ки ту ба сар мебарӣ, танҳо як рақсу мусиқӣ нест. Ними шаб вақте ки ту аз солуни бузург хориҷ мешавӣ, метавонӣ мухлисони сарватмандро фаромӯш кунӣ вале фаромӯш накун, ки аз ронандаи таксие ки туро ба хона мебарад, ҳоли ҳамсарашро бипурсӣ. Ва агар ҳамсараш обастан бошад, агар барои парпечи тифл пул надошта бошанд, ноаён ба ҷайбаш пул бигузор. Ман дастур додам, ки бонк ин хароҷоти туро пардохт намояд. Вале дигар музди ҳамаро қатъан бо ҳисоб бидеҳ. Гоҳ– гоҳе бо метро бирав, ё бо автобус ё пиёда бирав ва шаҳрро мушоҳида кун.
Ба мардум бинигар! Ба беваҳо ва ятимон нигоҳ кун! Ва ақаллан ҳар рӯз як бор ба худ бигӯй: “Ман ҳам яке мисли онҳо ҳастам”. Бале, ту яке аз онҳо ҳастӣ, духтаракам! Беш аз ин, ҳунар пеш аз он ки ба инсон бол бидиҳад, то ба арш парвоз кунад, одатан пойи ӯро мешиканад. Ва агар рӯзе фаро бирасад, ки ту худро бартар аз издиҳом эҳсос бикунӣ, ҳамон лаҳза саҳнаро тарк бикун. Бо нахустин таксӣ ба ҳошияи Порис бирав. Ман онҳоро хуб мешиносам! Он ҷо ту раққосагоне чун худ, ҳатто зеботар, хушхиромтар ва бо ғурури азимро мебинӣ. Нури чашмрубои нурафканҳои театри ту он ҷо арзише надорад. Нурафкани онҳо Моҳ аст. 
Бинигар, хуб бинигар! Магар онҳо беҳтар аз ту намерақсанд? Тан бидеҳ, духтараки ман! Ҳамеша яке пайдо мешавад, ки беҳтар аз ту мерақсаду мебозад! Ва дар ёд дор: Дар хонаводаи Чарли ҳаргиз чунин дағале набуд, ки фойтунчиро дашном бидиҳад ва бар фақире, ки дар соҳили Сена нишастааст, тамасхур кунад. Ман мемирам, вале ту зиндагӣ хоҳӣ кард. Ман мехоҳам, ки ту ҳаргиз фақрро набинӣ. Бо ин нома бароят дафтари чакҳоро мефиристам, то ҳар қадр дилат хост, харҷ бикунӣ. Вале вақте ки ду франк харҷ мекунӣ, фаромӯш накун, то ба ёди худ биёрӣ ки тангаи савум моли ту нест. Он бояд моли каси ноошное бошад, ки ба он ниёзманд аст. Чунин касеро ту метавонӣ ба осонӣ пайдо бикунӣ. Танҳо лозим аст, ки бихоҳӣ чунин камбағалонро дучор биёӣ ва онҳоро дар ҳама ҷо мебинӣ.

Ман бо ту аз пул сухан мегӯям, зеро неруи аҳримании онро шинохтаам. Ман вақти зиёдеро дар сирк сарф кардаам. Ва ҳамеша дилам барои дорбозон меларзид.
Вале ба ту бояд бигӯям, ки мардум дар рӯйи замини устувор бештар аз он меафтанд, ки дорбозон аз ресмони ноустувор. Шояд дар яке аз шабҳои даъват дурахши кадом як алмос чашми туро хира кунад. Шояд кадом рӯзе чеҳраи зебои шоҳзодае туро асири худ кунад. Дар ин рӯз ту дорбози бетаҷрибае мешавӣ ва бетаҷрибаҳо ҳамеша меафтанд. Дили худро дар гарави тилову ҷавоҳир мадеҳ. Бидон, ки бузургтарин алмос хуршед аст. Хушбахтона он барои ҳама медурахшад. Ва замоне расад, ки дӯст бидорӣ, он инсонро бо ҳамаи қалбат дӯст бидор. Ман ба модарат гуфтам, ки дар ин хусус ба ту нома бинависад. Ӯ муҳаббатро бештар аз ман медонад ва беҳтар аст худи ӯ бароят дар ин бора бинависад.

Кори ту сангин аст. Ман инро медонам. Пайкари туро танҳо порчае абрешим мепӯшонад. Ба хотири ҳунар метавон дар саҳна бараҳна ҳам ҳозир шуд, вале аз он ҷо на танҳо пӯшида, балки боз покизатар бояд баргашт. 
Духтарам, ҳеч кас ва ҳеч чизи дигарро дар ин ҷаҳон наметавон шоистаи он ёфт, ки духтаре нохуни пойи худро ба хотири он бараҳна кунад.
Бараҳнагӣ бемории асри мост.
Ман пир ҳастам ва шояд суханонам хандаовар садо бидиҳанд. Вале ба назари ман тани бараҳнаи ту бояд насиби касе бошад, ки ҷони бараҳнаи туро дӯст доштааст. 
Мудҳиш нест, агар назари ту дар ин хусус моли даҳсолаи гузашта бошад, яъне мутааллиқ ба замони тайшуда бошад. Натарс, ин даҳ сол туро пир намекунад. Ҳарчи бошад, мехоҳам ту (ақалан) охирин касе бошӣ, ки шаҳрванди ҷазираи бараҳнагон мешавад. Ман медонам, ки падарону фарзандон байни худ набарди ҷовидон доранд. Бо ман ва афкори ман биҷанг, духтаракам! Ман бачаҳои мутеъро дӯст намедорам. Ва ҳанӯз ки аз чашмони ман рӯйи ин нома ашк ҷорӣ нашуда, мехоҳам мутмаин бошам, ки ин шаби Мелод шаби муъҷизаҳост.
Ман мехоҳам муъҷиза рух бидиҳад ва ту ба ростӣ ҳама чизеро, ки хостаам бигӯям, бифаҳмӣ. Чарлӣ дигар пир шудааст, Ҷералдина. Дер ё зуд ба ҷойи пироҳани сафеди саҳна туро лозим меояд либоси мотам ба бар бикунӣ, то ба сари гӯрам биёӣ. Ҳоло ман намехоҳам туро ғамгин созам. Танҳо замон ба замон ба ойина бинигар он ҷо нишонаҳои маро хоҳӣ дид. Дар рагҳои ту хуни ман ҷорист. Ҳатто он гоҳ, ки хун дар рагҳои ман лаъл мебандад, ман намехоҳам, ки ту Чарлии падари худро фаромӯш кунӣ.

Ман фаришта набудам, вале ҳамеша талош кардаам, ки инсон бошам. Ту ҳам талош бикун.
Туро мебӯсам, Ҷералдина. Чарлии ту. Декабри соли 1965.

Тарҷума аз забони русӣ ба қалами Рустам Ваҳҳобзода с.2015