Пораҳо аз китоби “Маҳдудаи матолиби хонданӣ»
Китобҳои бад на танҳо бефоида, балки бисёр зараррасон мебошанд. Зеро навад дар сади матбуоти дар дасти интишор фақат бад-он манзур чоп мешаванд, ки бад-ин васила он ду тангаи зиёдатии хонандагони хушбоварро аз ҷайбашон берун бикашанд. Бад-ин манзур аст, ки муаллифон, ноширон ва чопхонадорон бар ҳаҷми китобҳо меафзоянд. Дар муқобили чунин мусибате, ки рух додаст, бояд тарки китоб хондан кард, ба иборати дигар, яъне китобҳоеро, ки таваҷҷуҳи иҷтимоъро ба худ ҷалб мекунад ё ба ҳечигарӣ ихтисос дорад, аслан набояд хонд. Ба гуфторе содатар, бояд тамоми нашрияҳое, ки соли авали мавҷудияту интишорашон охирин соли мавҷудияту интишорашон бошад, чун хилти сина аз даҳон берун афканд.
1-уми январ, пешгуфтор
Кам донистани матолиби ҳақиқатан хубу зарурӣ аз зиёд донистани матолиби маъмулии пешипоуфтодаи ғайризарурӣ беҳтар аст.
1-уми январ, гуфтори 3
Барҳазор бош, то мабодо аз хондани осори нависандагони бисёр ва китобҳои гуногун зеҳнат ошуфтаву дигаргун шавад. Агар мехоҳӣ матлабе муфиду самарабахш дарёбӣ, бояд ақлу ҳуши худро фақат аз андешаи нависандагоне тақзия кунӣ, ки арҷу манзалаташон мавриди таъйид бошад. Китоб вақте бисёр бошад, ақлу ҳушро мунҳариф мекунад. Аз ин рў, фақат ба мутолиаи китобҳое бипардоз, ки ҳуснашон мавриди таъйид қарор гирифтааст. Агар рўзе майлу алоқат барои муддате ба мутолиаи осоре аз навъи дигар гароиш пайдо кунад, ҳаргиз муроҷиати муҷаддад ба осореро, ки қаблан хондаӣ, аз ёд мабар.
Сенека (Seneca Lucius Annaueus) ,
файласуф ва нависандаи Руми қадим,
соли вафоташ 65-и мелодӣ.
1-уми январ, гуфтори 4
Қабл аз ҳар чиз саъй кунед беҳтарин китобҳоро бихонед, вагарна мумкин аст шумо ҳаргиз фурсате барои хондани онҳо пайдо накунед.
Герни Девид Торо (Thoreau),
нависандаи амрикоӣ,
соли вафоташ 1822.
1-уми январ, гуфтори 5
Китобро фақат замоне бояд хонд, ки манбаи афкори худи шахс хушк шавад, ин пешомад ҳатто барои касе ҳам, ки соҳиби ақлу хуши мумтоз бошад, иттифоқ меафтад. Леки нагар одамӣ бихоҳад ба хотири мутолиаи китоб фикри қивомнагирифтаи хешро битарсонаду биронад, ба манзалаи он аст, ки алайҳи руҳу равони хеш муртакиби ҷиноят шавад.
Шопенҳауэр,
файласуфи олмонӣ,
соли вафоташ 1820
1-январ, гуфтори 6
Дар адабиёт матолибе такрор мешавад, ки айнан дар зиндагӣ вуҷуд дорад. Ба ҳар сў, ки бичархӣ, ба авомунноси ҷоҳилу ислоҳнопазир бармехўрӣ ба номи легион, ки ба сони магасони фасли тобистон дар ҳама ҷо мелўланд ва ҳама чизро олудаву касиф мекунанд. Афзоиши ин ҳама китобҳои беарзишу музахрафи ҳосилхези то бад-ин ҳад фавқулодат ғулоти (аз ҳад гузаштаи) ҳарзаи адабӣ, ғаллаи марғубро таҳтушшуоъ қарор медиҳад, аз ин ҷо сарчашма мегирад.
Чунин китобҳое вақт, пул, таваҷҷуҳу диққати хонандаро, ки бояд фақат сарфи мутолиаи осори баргузидае шавад, ба сирқат мебарад.
Китобҳои бад на танҳо бефоида, балки бисёр зараррасон мебошанд. Зеро навад дар сади матбуоти дар дасти интишор фақат бад-он манзур чоп мешаванд, ки бад-ин васила он ду тангаи зиёдатии хонандагони хушбоварро аз ҷайбашон берун бикашанд. Бад-ин манзур аст, ки муаллифон, ноширон ва чопхонадорон бар ҳаҷми китобҳо меафзоянд.
Фиребе, ки мирзобинависҳои таҳиякунандаи зернависи сафаҳоти китоб ба кор мебаранд, зиёне бештар, башармонатару густохонатар ворид меоварад: ин мирзобинависҳои рўзмузд, ки дар баёни ҳар як сатри дастпухти худ пули ночизе дарёфт медоранд, салиқаву писанди хонандаро коҳиш дода, маорифу шинохти воқеиро аз байн мебаранд.
Дар муқобили чунин мусибате, ки рух додаст, бояд тарки китоб хондан кард, ба иборати дигар, яъне китобҳоеро, ки таваҷҷуҳи иҷтимоъро ба худ ҷалб мекунад ё ба ҳечигарӣ ихтисос дорад, аслан набояд хонд. Ба гуфторе содатар, бояд тамоми нашрияҳое, ки соли авали мавҷудияту интишорашон охирин соли мавҷудияту интишорашон бошад, чун хилти сина аз даҳон берун афканд.
Дар ин ҷо дар айни ҳол метавон аз зикри ин нуқта худдорӣ кард, ки ҳар кас матлабе барои аблаҳон менависад, ҳамеша аз гурўҳи васеъи хонанда бархурдор мешавад; ҳол он ки башар бояд қисмати кўтоҳ ва бо эҳтиёт сарфаҷўишуда аз зиндагии худро барои ошноӣ бо устодони тирози аввали тамоми милали оламдар тайи куллияи қурун ва барои ошноӣ бо бониёну офаринандагони фавқулода боистеъдоде, ки ба сони бурҷҳои баланд бар фарози анбўҳи бисёре аз нависандагони беарзиш сар бармеоваранд, сарф кунад. Фақат нависандагоне, ки аз ин ҳавза бошанд, қодир ба таълиму пандомўзӣ ҳастанд.
Китобҳои беарзишу бадро ҳаргиз наметавонӣ хеле кам бихонӣ, ҳаргиз наметавон ба хондани хеле зиёди китобҳои боарзишу хуб ноил омад. Китобҳои беарзишу бад заҳре ҳастанд ахлоқӣ, ки муҷиби кундиву заъфи ақлу хуш мешаванд.
Аз он ҷо, ки анбўҳи хонандагон исроре ба хондани беҳтарин китобҳои ҳама давру замонро надоранд, балки мекўшанд фақат тозатарин осори адабии муосирро бихонанд, нависандагони ғайривоқеии имрўзӣ дар маҳдудаи тангу фишурдаи ҳамон андешаву ақоиди такрории гузашта мечарханд ва ҳамон матолиби қаблиро бар забон меоваранд, лизо қарне, ки мо дар он зиндагӣ мекунем, наметавонад худро аз касофати хеш бираҳонад.
Шопенҳауэр
1-уми январ, гуфтори охир
Тафовут миёни самуми (самум – боди гармсери заранок) унсурӣ ва фикрӣ ин аст, ки аксари самуми унсурӣ маззаи занандаву номатбўъ доранд, вале самуми фикрӣ ба сурати рўзнома ва китобҳои музахраф бадбахтона ғолибан ҷаззобу ҷалбкунанда ҳастанд.
4-уми январ, гуфтори 5
Тамоми фарзандони Одам аъзои як бадананд. Ҳангоме ки узве гирифтори дард мешавад, тамоми узфҳои дигар ба дард меафтанд. Агар ту нисбат ба дарду ранҷи дигарон бетафовутӣ, шоиста нест, ки номат инсон бошад.
Банӣ-одам аъзои якдигаранд,
Ки дар офариниш зи як гавҳаранд.
Чу узве ба дард оварад рўзгор,
Дигар узвҳоро намонад қарор.
Ту, к-аз меҳнати дигарон беғамӣ,
Нашояд, ки номат ниҳанд одамӣ.
(Саъдӣ. Ҳикояти 10-ум
аз боби аввали «Гулистон»)
5-уми январ, гуфтори 5
Захми гулўлаи туфанг то ҳудуде қобили илоҷ аст, вале захми забон ҳаргиз шифо наёбад.
Гуфтори ҳакимонаи эронӣ
24-уми январ, гуфтори 5
Агар касе дар ҷустуҷўи фаросату нубуғ бошад, оқил аст, вале агар фикр кунад, ки онро ёфта ва ба он расидааст, аҳмақ аст.
Калимоти қисори форсӣ аз Албитис
Бахши аввали қироати ҳафтагӣ
Дар поёни 25-уми феврал
ҶАБРАЙИЛ
Рўзе Ҷабрйил садои Худовандро, ки анбиёи башарро мавриди инояту марҳамат қарор дода буд, аз дохили биҳишт шунид. Ҷабрайил пеши худ гуфт:
- Лобуд, ин мард навкари воломақоми Қодири мутаъол аст ё лобуд зоҳиде муқаддас, ориф ва ҳаким аст.
Фаришта барои ёфтани ин мард бар замин фурўд омад, вале натавонист ўро на дар осмон ва на дар рўи замин биёбад. Он гоҳ Ҷабрайил Худоро мухотаб қарор дода гуфт:
-Худовандо, роҳи расидан ба ин махлуқи мавриди алоқаи худро нишонам бидеҳ.
Худованд ҷавоб дод:
- Ба деҳкада бирав, дар он ҷо дар маъбади кўчаке оташе хоҳӣ дид.
Ҷабрайил ба сўйи маъбад пои номад ва дар он ҷо дид, ки он мард дар баробари буте машғули ибодат аст. Ҷабрайил назди Худо баргашту гуфт:
- Худовандо, оё бовар кунам, ки Ту бо алоқамандӣ ба ин будпараст менигарӣ?
Худованд гуфт:
- Ман ба ин, ки маро дуруст дарк намекунад, таваҷҷуҳе надорам. Ҳеҷ як аз одамиён наметавонад маро ончунон ки ҳастам, ба тамоми маънӣ дарк кунад ва бузургтарину олимтарин кас аз миёни одамиён низ мисли ҳамин мард аз дарки воқеъияти ман оҷиз аст. Ман ба ақлу ҳуши касе нигоҳ намекунам, балки қалбашро менигарам. Қалби ин мард маро меҷўяд ва аз ин рў, ба ман наздик аст.
Матлаби эронӣ аз Фаридуддини Аттор
Бознашр аз китоби Л.Н.Толстой “Маҳкуми бегуноҳ”. Душанбе: «Меҳроҷ Граф», 2017.
Хонандагони азиз! Ин китоби пур аз ҳикоя, афсона, масал, ривоят, иншо ва ҳикоёти бачагонаро аз шуъбаи кўдакон ва наврасони Муассисаи Китобхонаи миллии Тоҷикистон метавонед дастрас ва мутолиа намоед.
Таҳияи Шаҳноза Дониёрова,
сармутахассиси шуъбаи кўдакон ва наврасон.
